زانو ضربدری یا ژنووالگوم یکی از مشکلات شایع در کودکان است که در آن زانوها به سمت داخل چرخیده و مچ پاها از هم فاصله میگیرند، به طوری که پاهای کودک از روبرو به شکل ضربدر دیده میشود. این عارضه در کودکان خردسال بسیار شایع است و اغلب به طور طبیعی، با رشد کودک برطرف میشود. با این حال، در برخی موارد، زانوی ضربدری میتواند تا بزرگسالی ادامه یابد و منجر به مشکلات مفصلی و حرکتی شود. این عارضه میتواند به دلایل مختلفی از جمله عوامل ژنتیکی، عفونتهای استخوانی، نرمی استخوان و اضافه وزن ایجاد شود. درمان بهموقع این مشکل از اهمیت بالایی برخوردار است و سن مناسب برای شروع درمان معمولاً بین ۴ تا ۷ سالگی است. در این دوره استخوانها هنوز در حال رشد و تغییر هستند و اصلاحات بیشتری را میتوان روی آنها انجام داد. در صورت عدم درمان در این سنین، ممکن است کودک در بزرگسالی با مشکلات جدیتری مانند درد مزمن زانو، لنگیدن و آرتروز زودرس مواجه شود. روشهای درمانی غیرجراحی شامل استفاده از کفی طبی، بریسهای مخصوص، فیزیوتراپی و تمرینات ورزشی است. در مواردی که زانوی ضربدری شدید باشد و به درمانهای غیرجراحی پاسخ ندهد، ممکن است به جراحی نیاز باشد.
زانو ضربدری چیست؟
زانو ضربدری، پا ضربدری یا ژنووالگوم (Genu Valgum) یک ناهنجاری در مفصل زانو است که باعث میشود زانوها به سمت داخل خم شوند و مچ پاها از هم فاصله بگیرند. علائم مشهود این ناهنجاری شامل موارد زیر است:
- چسبیدن زانوها به هم و ایجاد حالت ضربدری یا ایکس مانند هنگام ایستادن یا راه رفتن
- فاصله زیاد بین مچ پاها هنگام ایستادن با پاهای به هم چسبیده
- ساییدگی یا فرسودگی لبۀ داخلی کفشها
- درد در ناحیه زانو، مچ پا و لگن
- خستگی شدید پاها پس از راه رفتن
زانو ضربدری معمولاً در کودکان بین سنین ۳ تا ۵ سال طبیعی است و با رشد کودک بهبود مییابد، اما اگر تا سن ۷ سالگی ادامه یابد، نیاز به مداخله پزشکی دارد. تشخیص و درمان زودهنگام این ناهنجاری برای جلوگیری از عوارض احتمالی مانند درد مفاصل، مشکل در راه رفتن و آرتروز در آینده بسیار مهم است.
تفاوت درمان زانو ضربدری در کودکان و بزرگسالان
درمان زانو ضربدری در کودکان و بزرگسالان متفاوت است. هدف اصلی درمان در کودکان، اصلاح ناهنجاری اسکلتی و جلوگیری از عوارض بعدی است، در حالی که در بزرگسالان، هدف اصلی تسکین درد و بهبود عملکرد مفصل برای افزایش کیفیت زندگی است. در کودکان، این ناهنجاری معمولاً با رشد طبیعی بدن بهبود مییابد و نیاز به درمان خاصی ندارد، مگر اینکه شدت آن زیاد باشد. بنابراین برای کودکان معمولاً از روشهای غیرجراحی مانند فیزیوتراپی و استفاده از کفیهای طبی و بریس برای اصلاح وضعیت زانو استفاده میشود.
در بزرگسالان، درمان معمولاً پیچیدهتر است و اصلاح وضعیت زانو نیاز به جراحی دارد. درمانهای غیرجراحی صرفاً باعث کاهش درد و جلوگیری از پیشرفت پا ضربدری میشوند. درمانهای جراحی برای بزرگسالان شامل استئوتومی (برش و تغییر شکل استخوان) و تعویض مفصل زانو است. این روشها بهمنظور اصلاح زاویه زانو و کاهش درد و ناراحتی انجام میشوند. فیزیوتراپی و تمرینات تقویتی نیز میتوانند به بهبود وضعیت کمک کنند، اما در موارد شدیدتر، جراحی اصلاحی ممکن است ضروری باشد.
عوامل مؤثر در ایجاد زانو ضربدری
درک عوامل مؤثر بر ایجاد زانو ضربدری در کودکان برای پیشگیری یا درمان مؤثرتر این بیماری بسیار مهم است. علت و عوامل ایجاد این عارضه اغلب میتواند به ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی نسبت داده شود و والدین با اطلاع از این عوامل، میتوانند گامهای مؤثری را در جهت جلوگیری از ایجاد زانو ضربدری در فرزند خود بردارند.
به طور کلی عواملی که بر ایجاد زانو ضربدری مؤثر است عبارتند از:
- ژنتیک: ژنتیک نقش مهمی در ابتلای کودکان به زانو ضربدری دارد. اگر یکی از والدین یا هر دو در دوران کودکی خود زانوی ضربدری داشته باشند، احتمال ابتلای فرزندانشان به این عارضه بیشتر است.
- چاقی: اضافه وزن یا چاقی یکی دیگر از عوامل مهمی است که میتواند منجر به ایجاد زانو ضربدری شود. وزن بیش از حد، فشار مضاعفی روی زانو وارد میکند و به طور بالقوه باعث چرخش زانو به داخل یا بدتر شدن انحنای زانو میشود. داشتن رژیم غذایی سالم و توجه به میزان تحرک روزانه کودک میتواند از ایجاد این مشکل و مشکلات استخوانی دیگر جلوگیری کند.
- فعالیت بدنی نادرست: فعالیت بدنی یک شمشیر دو لبه است. در حالی که ورزش منظم برای سلامت کلی و کنترل وزن حیاتی است، برخی فعالیتها میتوانند به زانوها فشار وارد کنند، به خصوص اگر به صورت نادرست یا بیش از حد انجام شوند. تشویق کودکان به انجام انواع فعالیتهای بدنی به صورت درست، میتواند به توزیع یکنواخت فشار در مفاصل و ماهیچهها کمک کند و خطر ابتلا به پا ضربدری را کاهش دهد.
- آسیب به زانو: آسیبهای به زانو در اثر زمین خوردن یا ورزش نیز میتواند بر هم ترازی مفصل زانو تأثیر بگذارد و منجر به زانو ضربدری شود. استفاده از وسایل ایمنی مناسب در حین ورزش مانند زانوبند و آموزش ایمنی و اهمیت آن به کودکان میتواند از آسیبهایی که منجر به زانو ضربدری میشود جلوگیری کند.
- عدم تعادل عضلانی: ضعف یا عدم انعطافپذیری عضلات اطراف زانو میتواند منجر به زانوی ضربدری شود. ضعیف شدن عضلات داخلی ران و همسترینگ میتوانند باعث زاویه دار شدن زانوها به سمت داخل شوند. چاقی نیز میتواند باعث ضعیف شدن عضلات اطراف زانو شود و زانوی ضربدری را بدتر کند.
- کمبود مواد مغذی: کمبود مواد مغذی بهویژه ویتامینهای D و C، میتواند بر روند رشد و استحکام استخوان تأثیر بگذارد و به طور بالقوه منجر به ابتلا یا شدیدتر شدن زانو ضربدری شود. داشتن یک رژیم غذایی متعادل و غنی از مواد مغذی ضروری میتواند به کاهش این خطر و حمایت از رشد استخوان سالم کمک کند.
- وضعیت بدنی نامناسب: تکرار برخی از حالتها مانند نشستن به حالت W که در کودکان بسیار شایع است میتواند در طولانیمدت باعث ایجاد زانو ضربدری شود. بنابراین بادقت به حالتهای بدن کودک و کمک به اصلاح آن با بازیهای تشویقی میتواند از بروز این عارضه در آینده جلوگیری کند.
- شرایط پزشکی خاص: برخی از مشکلات مانند بیماریهای مفصلی یا عصبی مانند راشیتیسم، ناشی از کمبود ویتامین D یا مشکلاتی که بر رشد و تکامل استخوانها تأثیر میگذارند، میتواند منجر به زانو ضربدری شود. تشخیص و درمان به موقع این مشکلات برای جلوگیری از پیشرفت زانو ضربدری ضروری است.
تشخیص خانگی زانو ضربدری
تشخیص زودهنگام زانو ضربدری در کودکان میتواند نقش مهمی در مدیریت و درمان مؤثر این بیماری داشته باشد. در حالی که تشخیص پزشکی بسیار مهم است، ارزیابیهای اولیهای وجود دارد که والدین و مراقبان کودک میتوانند در خانه یا مهد کودک انجام دهند تا احتمال وجود زانو ضربدری در کودک را بررسی کنند. این تشخیصهای خانگی ساده هستند و میتوانند به عنوان یک بررسی اولیه قبل از مراجعه به پزشک به کار بروند. این بررسیها شامل موارد زیر است:
- معاینۀ ظاهری:
- مشاهدۀ زاویه زانوها: برای شروع، از فرزند خود بخواهید که بایستد و پاهایش را به هم بچسباند. در حالت طبیعی، فقط باید یک فضای کوچک بین مچ پا وجود داشته باشد. اما در کودکان مبتلا به زانو ضربدری، این فضا به طور محسوسی افزایش مییابد و پاها از روبرو به شکل یک ضربدر یا حرف X دیده میشود. این ارزیابی چشمی اولین و اساسیترین روش تشخیص زانو ضربدری است.
- بررسی فاصله بین مچ پاها: برای ارزیابی بیشتر از فرزند خود بخواهید که پشت به دیوار و صاف بایستد و پاهایش را به هم بچسباند. اگر فاصله بین مچ پاها بیشتر از عرض دو انگشت یا ۸ سانتیمتر باشد، ممکن است زانو ضربدری داشته باشد.
- مشاهده ساییدگی کفشها: به لبههای داخلی کفشهای فرزند خود توجه کنید. اگر لبههای داخلی کفشها نسبت به لبههای بیرونی به طور قابلتوجهی ساییدهتر شده باشند، ممکن است کودک زانوی ضربدری داشته باشد و به دلیل چرخش پا به سمت داخل هنگام راه رفتن الگوی ساییدگی کفش تغییر کرده باشد.
- تستهای ساده:
- آزمایش نشستن: از فرزند خود بخواهید که روی زمین بنشیند و پاهایش را جلوی خود دراز کند. اگر زانوها به طور قابلتوجهی به سمت داخل زاویهدار شده باشند و پاها به شکل “V” قرار بگیرند، ممکن است کودک زانوی ضربدری داشته باشد.
- آزمایش باله: از فرزند خود بخواهید که بایستد و روی نوک پاهایش راه برود. اگر زانوها به طور قابلتوجهی سمت داخل زاویه دارند، ممکن است کودک دچار زانوی ضربدری باشد.
- توجه به علائم همراه:
- مشکل در راه رفتن یا دویدن: شاخص دیگری که باید به دنبال آن باشید هر نشانهای از راه رفتن یا الگوی راه رفتن غیر طبیعی است. کودکانی که زانوی ضربدری دارند، معمولاً با پاهای بازتر از حد معمول راه میروند و ممکن است قسمت پایین پاهایشان به سمت بیرون چرخیده باشد.
- درد یا ناراحتی در زانوها: وجود مشکل در راه رفتن گاهی میتواند با ناراحتی، بیمیلی به انجام فعالیتهایی که قبلاً از آنها لذت میبردند یا شکایت از درد در زانو یا پاها پس از فعالیت بدنی همراه باشد. بنابراین اگر فرزند شما از درد یا ناراحتی در زانوها، به خصوص هنگام راه رفتن یا دویدن، شکایت میکند، ممکن است زانوی ضربدری داشته باشد.
- ناتوانی در صاف کردن کامل پاها: اگر فرزند شما نمیتواند پاهایش را به طور کامل صاف کند، میتواند نشانهای از ابتلا به زانو ضربدری باشد.
زمان شروع درمان زانو ضربدری در کودکان
زمان شروع درمان زانو ضربدری یا ژنووالگوم (Genu Valgum) در کودکان بستگی به شدت و علت ناهنجاری دارد. در بسیاری از کودکان، ضربدری شدن زانو بخشی از رشد طبیعی آنهاست و با گذشت زمان بهبود مییابد. به طور معمول، این ناهنجاری در سنین ۲ تا ۳ سالگی ظاهر میشود و تا سن ۷ سالگی بهبود مییابد. اگر زانو ضربدری تا سن ۷ سالگی برطرف نشود یا شدت آن زیاد باشد، نیاز به مداخله پزشکی وجود دارد.
سن مناسب برای شروع درمان زانو ضربدری بستگی به شدت ناهنجاری و علائم همراه دارد. اگر زانو ضربدری باعث درد یا مشکلات حرکتی شود، بهتر است درمان زودتر آغاز شود. در موارد خفیف، پزشکان ممکن است توصیه کنند که تا سن ۷ سالگی صبر کرده و وضعیت کودک را تحت نظر داشته باشند. اما در موارد شدیدتر، درمان ممکن است زودتر آغاز شود.
معمولاً در سنین هفت یا هشت سالگی، پاهای کودک به اندازه کافی رشد کرده و شکل گرفته است که پزشک بتواند ارزیابی کاملی از وضعیت پاها انجام داده و تشخیص دهد آیا زانو ضربدری خودبهخود اصلاح خواهد شد یا نیاز به مداخله پزشکی وجود دارد. این دوره به عنوان دوران طلایی درمان در نظر گرفته میشود زیرا قبل از مرحله رشد سریعِ پیش از بلوغ است. در صورت عدم شروع درمان قبل از بلوغ ممکن است مشکلات استخوانی درمان نشده شدیدتر یا منجر به مشکلات استخوانی پیچیدهتر شوند. مهمتر از آن، روشهای درمانی زودهنگام مؤثرتر و کم تهاجمی هستند و از نیروی رشد مداوم و سازگاری ساختار اسکلتی کودک برای اصلاح تدریجی تراز زانو استفاده میکنند.
عدم درمان زانوی ضربدری در کودکان میتواند منجر به عوارض زیر شود:
- آرتروز زانو: زانوی ضربدری میتواند فشار اضافی بر مفاصل زانو وارد کند و منجر به آرتروز زودرس شود.
- درد و ناراحتی: زانوی ضربدری میتواند باعث درد و ناراحتی در زانوها، به خصوص هنگام راه رفتن یا دویدن شود.
- مشکل در راه رفتن و دویدن: زانوی ضربدری میتواند باعث مشکل در راه رفتن و دویدن و فعالیتهای وابسته به آن مانند بازی کردن کودک شود.
- کاهش اعتمادبهنفس: زانوی ضربدری میتواند باعث خجالت و کاهش اعتمادبهنفس در کودکان شود.
فرآیند درمان زانو ضربدری در کودکان پس از مراجعه به کلینیک ارتوپدی کودکان دیاکو
وقتی علائم ظاهری و اولیۀ زانو ضربدری در کودک توسط والدین مشاهده شود، قدم مهم بعدی، انجام یک ارزیابی جامع در یک کلینیک ارتوپدی معتبر است. مراجعه به متخصصین کلینیک ارتوپدی کودکان دیاکو آغاز یک مسیر درمانی سفارشی است که برای رفع نیازهای خاص و شدت بیماری در هر کودک طراحی شده است. در ادامه مروری بر این فرآیند ارائه شده است:
معاینه، تشخیص و تعیین درجه
ابتدا، متخصص ارتوپد یک معاینۀ فیزیکی دقیق از پاهای کودک انجام میدهد و شکل زانوها، فاصله بین قوزک پاها هنگام تماس زانوها و هرگونه عدم تقارن قابل توجه در ساختار پا را بررسی میکند. سپس از کودک شما میخواهد که راه برود و بدود و در این حالت نیز به الگوی راه رفتن کودک توجه میکند. همچنین ممکن است بخشهای مختلفی از پای کودک را با دست معاینه کند و وجود التهاب، تورم یا درد هنگام فشار دادن را بررسی کند. این ارزیابی عملی برای تشخیص اولیۀ شدت بیماری و طراحی یک استراتژی درمانی شخصی بسیار مهم است.
پس از معاینۀ فیزیکی، پزشک از روشهای تصویربرداری مانند اشعه ایکس یا MRI برای بررسی دقیقتر ساختار استخوانها و مفاصل استفاده میکند. این تصاویر به پزشک کمک میکنند تا میزان انحراف زانوها و درجۀ زانو ضربدری را تعیین کند. این تعیین درجه مرحله بسیار مهمی است زیرا نه تنها بر انتخاب روش درمانی تأثیر میگذارد، بلکه انتظارات در مورد مدت زمان درمان و نتایج احتمالی را نیز تعیین میکند.
درجات زانو ضربدری
زانو ضربدری به درجات مختلفی تقسیم میشود که شامل خفیف، متوسط و شدید است.
- زانوی ضربدری خفیف: زانوها در حالت ایستاده به طور قابل توجه به سمت داخل زاویه دار نیستند (حدود ۱۰ درجه). ممکن است هیچ علامتی وجود نداشته باشد یا فقط درد خفیف هنگام راه رفتن یا دویدن وجود داشته باشد. معمولاً نیازی به درمان ندارد و با افزایش سن به طور طبیعی برطرف میشود.
- زانوی ضربدری متوسط: زانوها در حالت ایستاده به طور قابل توجهی به سمت داخل زاویه دار هستند (حدود ۲۰ درجه). ممکن است درد و ناراحتی در زانوها، به خصوص هنگام راه رفتن یا دویدن وجود داشته باشد. درمان معمولاً با فیزیوتراپی، بریس یا کفی طبی انجام میشود.
- زانوی ضربدری شدید: زانوها در حالت ایستاده به طور قابل توجهی به سمت داخل زاویه دار هستند (بیش از ۲۰ درجه). درد و ناراحتی قابل توجهی در زانوها وجود دارد و ممکن است راه رفتن یا دویدن دشوار باشد. ممکن است نیاز به جراحی برای اصلاح ناهنجاری استخوانی باشد.
طول درمان زانو ضربدری
طول درمان زانو ضربدری بستگی به شدت انحراف و روشهای درمانی مورد استفاده دارد. در موارد خفیف، ممکن است تنها با تمرینات فیزیوتراپی و نظارت منظم، وضعیت زانوها بهبود یابد و نیاز به درمان طولانیمدت نباشد. این تمرینات معمولاً شامل تقویت عضلات پا و بهبود تعادل و هماهنگی حرکتی کودک است.
در موارد متوسط، ممکن است استفاده از بریسهای زانو به مدت ۶ تا ۱۲ ماه لازم باشد. این بریسها به اصلاح انحراف زانوها کمک میکنند و باید به طور منظم و تحت نظارت پزشک استفاده شوند. همچنین، تمرینات فیزیوتراپی نیز به عنوان مکمل درمان با بریسها توصیه میشود.
در موارد شدید، اگر نیاز به جراحی باشد، طول درمان ممکن است بیشتر شود. پس از جراحی، کودک نیاز به دوره توانبخشی و فیزیوتراپی دارد تا بهبودی کامل حاصل شود. این دوره توانبخشی ممکن است چندین ماه تا یک سال طول بکشد و شامل تمرینات تقویتی برای بهبود حرکت و عملکرد زانوها است.
درمان زانو ضربدری در کودکان
مرحله اولیۀ درمان به ویژه برای موارد خفیف تا متوسط، اغلب روی مداخلات غیرجراحی تمرکز دارد. انتخاب روش درمان زانوی ضربدری در کودکان به عوامل مختلفی از جمله شدت، سن کودک و وجود علائم همراه بستگی دارد. همچنین مدت زمان درمان نیز بر اساس شدت اولیه، سرعت رشد کودک و نحوۀ پاسخ کودک به درمانهای تجویز شده، به طور قابل توجهی متفاوت است. به طور کلی روند درمان یک فرآیند پویا است که ممکن است نیاز به تنظیم در طول مسیر داشته باشد و با پیگیری منظم و نظارت بر پیشرفت، هرگونه تغییر لازم در برنامه درمانی داده خواهد شد. در ادامه به بررسی روشهای مختلف درمان زانوی ضربدری در کودکان میپردازیم:
نظارت، اصلاح رفتار و تجویز دارو
نظارت منظم توسط پزشک و اصلاح رفتارهای نادرست میتواند نقش مهمی در درمان زانو ضربدری در کودکان ایفا کند. در موارد خفیف زانوی ضربدری، ممکن است پزشک فقط وضعیت کودک را به طور منظم رصد کند تا ببیند آیا زانوی ضربدری به طور طبیعی برطرف میشود یا خیر. پزشکان معمولاً با معاینات دورهای و مشاهده تغییرات در وضعیت زانوها، میتوانند پیشرفت یا بهبود ناهنجاری را ارزیابی کنند.
اصلاح رفتارهای نادرست مانند نحوۀ نشستن و ایستادن نیز میتواند به کاهش فشار روی زانوها کمک کند. علاوه بر این، تجویز داروهای مکمل مانند ویتامین D و کلسیم میتواند باعث تقویت استخوانها و بهبود وضعیت زانوها شود. البته اثربخشی این روش ممکن است در طولانی مدت محدود باشد و نیاز به همراهی با سایر درمانها را داشته باشد.
| شرایط انجام |
|---|
| مناسب برای کودکانی با زانو ضربدری خفیف تا متوسط |
| نحوۀ اثربخشی |
| – کاهش درد – بهبود وضعیت استخوانها – جلوگیری از پیشرفت ناهنجاری |
کاهش وزن
کاهش وزن میتواند یکی از روشهای مؤثر در درمان زانو ضربدری در کودکان باشد. اضافه وزن میتواند فشار زیادی روی زانوها وارد کند و باعث تشدید ناهنجاری شود. با پیروی از یک رژیم غذایی سالم و متعادل و انجام فعالیتهای بدنی مناسب، میتوان وزن کودک را کاهش داد و فشار روی زانوها را کم کرد. این روش نه تنها به بهبود وضعیت زانوها کمک میکند، سلامت کلی کودک را نیز بهبود میبخشد. کاهش وزن میتواند به کاهش درد و بهبود حرکت زانوها کمک کند.
| شرایط انجام |
|---|
| کودکان مبتلا به زانو ضربدری با درجۀ متوسط تا شدید همراه اضافه وزن |
| نحوۀ اثربخشی |
| کاهش درد و بهبود عملکرد مفصل |
فیزیوتراپی و ورزش
فیزیوتراپی و ورزش میتوانند نقش مهمی در درمان زانو ضربدری در کودکان ایفا کنند. در اثر زانو ضربدری، برخی از عضلات کشیدهتر شده و در مقابل عضلات دیگر سفت و کوتاه میشوند. تمرینات فیزیوتراپی تحت نظر متخصص میتواند به ایجاد تعادل و تقویت عضلات پا و زانو کمک کند و به کاهش فشار روی زانوها منجر شود. ورزشهای مناسب نیز میتوانند به تقویت عضلات و بهبود حرکت زانوها کمک کنند. این روشها میتوانند به بهبود وضعیت زانوها و کاهش درد کمک کنند و از پیشرفت ناهنجاری جلوگیری کنند.
| شرایط انجام |
|---|
| کودکان با زانو ضربدری درجۀ خفیف تا متوسط، در درجۀ شدید نیز بعد از جراحی توصیه میشود |
| نحوۀ اثربخشی |
| – تقویت عضلات اطراف مفصل زانو – بهبود دامنۀ حرکتی و کاهش درد |
بریس
استفاده از بریسهای مخصوص زانو میتواند به تصحیح نحوۀ قرارگیری مفصل زانو، توزیع فشار بهتر روی مفصل و تنظیم و تثبیت زانوها کمک کند و از پیشرفت ناهنجاری جلوگیری کند. بریسها معمولاً تحت نظر پزشک تجویز میشوند و از نیروی رشد کودک استفاده کرده و با اعمال فشار ملایم، زانوها را به سمت صحیح هدایت میکنند. مدت زمان مورد نیاز برای استفاده از این ابزار ممکن است طولانی باشد اما در نهایت باعث کاهش درد، بهبود حرکت زانو و اصلاح وضعیت قرارگیری زانوها میشوند.
| شرایط انجام |
|---|
| کودکان با زانو ضربدری درجۀ متوسط تا شدید |
| نحوۀ اثربخشی |
| – تصحیح نحوۀ قرارگیری مفصل زانو با اعمال فشار ملایم و استفاده از نیروی رشد – توزیع صحیح فشار روی مفصل – کاهش درد و بهبود عملکرد |
کفی طبی
استفاده از کفیهای طبی مخصوص در کفشها میتواند به بهبود تعادل و کاهش فشار روی زانوها کمک کند. کفیهای طبی نیز مانند بریس، با اعمال فشار ملایم از سمت کف پا، پاها و زانوها را به سمت صحیح هدایت میکنند.
| شرایط انجام |
|---|
| کودکان با زانو ضربدری درجۀ خفیف تا متوسط |
| نحوۀ اثربخشی |
| – تصحیح چینش و راستای پا و زانو – کاهش فشار وارد بر مفصل زانو – توزیع صحیح وزن در قسمتهای مختلف کف پا – بهبود راستای اندام تحتانی و کاهش درد |
جراحی
در موارد شدید زانو ضربدری که به روشهای غیرجراحی پاسخ نمیدهند، ممکن است جراحی ضروری باشد. جراحی معمولاً به عنوان آخرین راهحل در نظر گرفته میشود و شامل تنظیم وضعیت استخوانها و مفاصل زانو برای قرار گرفتن در موقعیت و راستای صحیح است. جراحی معمولاً تحت نظر جراح ارتوپد انجام میشود و نیاز به دوره توانبخشی دارد.
| شرایط انجام |
|---|
| مناسب برای کودکانی با زانو ضربدری شدید که به روشهای غیرجراحی پاسخ نمیدهند. |
| نحوۀ اثربخشی |
| تنظیم وضعیت استخوانها و مفاصل زانو از طریق جراحی |
جراحی زانو ضربدری در کودکان
جراحی زانو ضربدری در کودکان با هدف اصلاح ناهنجاری و بهبود عملکرد زانوها انجام میشود. گاهی اوقات شدت انحراف زانوها به قدری زیاد است که به درمانهای غیر جراحی پاسخ نمیدهد. در این شرایط، جراحی به عنوان آخرین راه حل برای اصلاح ناهنجاری و بهبود عملکرد زانو در نظر گرفته میشود.
شرایطی که ممکن است نیاز به جراحی را ضروری کند شامل زانو ضربدری شدید، درد مداوم، مشکلات حرکتی و عدم پاسخ به درمانهای غیرجراحی است. در این صورت کلینیک دیاکو کودک شما را به یک متخصص ارتوپدی کودک ارجاع میدهد تا بتوانید در زمان مناسب درمان را آغاز کرده و بهترین نتیجه را بگیرید.
انواع جراحی زانو ضربدری که برای کودکان انجام میشود شامل موارد زیر است:
جراحی هدایت صفحه رشد (Growth Plate Modulation)
این نوع جراحی برای کودکانی که هنوز در حال رشد هستند مناسب است. در این روش، با استفاده از صفحات فلزی کوچک، رشد استخوان در سمت داخلی زانو به طور موقت متوقف میشود تا با رشد استخوان در سمت دیگر، زانوها به تدریج به موقعیت صحیح خود بازگردند.
صفحات رشد از سمت خارجی مفصل زانو مهار میشوند تا استخوانها از سمت داخلی زانو به رشد خود ادامه دهد زاویه زانوها اصلاح شود.
این روش جراحی برای کودکانی که هنوز در مرحله رشد هستند و ناهنجاری آنها خفیف تا متوسط است، مناسب است و برای کودکانی که رشد استخوانی آنها متوقف شده یا ناهنجاری شدید دارند، مناسب نیست.
جراحی استئوتومی (Osteotomy)
در این روش، استخوان در قسمت بالای ساق (پایین ران) بریده شده و در موقعیت مناسب قرار داده میشود تا موقعیت قرارگیری زانو اصلاح شود. پس از تغییر زاویه استخوان، جراح از پیچها، پلیتها یا سایر وسایل تثبیتکننده برای نگهداشتن استخوان در موقعیت جدید استفاده میکند. این وسایل به استخوان اجازه میدهند تا در موقعیت جدید خود بهبود یابد و جوش بخورد.
با برش استخوان ران از سمت خارج پا و قرار دادن ایمپلنت پلاتینی در شکاف ایجاد شده سبب اصلاح زاویه زانوها میشود.
جراحی استئوتومی برای کودکانی که ناهنجاری شدید دارند و به روشهای غیرجراحی پاسخ ندادهاند، مناسب است اما برای کودکانی که هنوز در حال رشد هستند، ممکن است مناسب نباشد. این روش نیاز به دوره بازتوانی طولانیتری دارد و فیزیوتراپی و تمرینات تقویتی برای بازگشت به فعالیتهای روزمره ضروری است.
سوالات متداول
بهترین سن برای شروع درمان پای ضربدری در کودکان چه زمانی است؟
بهترین سن برای شروع درمان پای ضربدری در کودکان تا قبل از هفت سالگی است. مداخله زودهنگام برای جلوگیری از بدتر شدن وضعیت زانوها و ایجاد عوارض طولانیمدت بسیار مهم است.
درمان پای ضربدری در کودکان معمولاً چقدر طول میکشد؟
مدت زمان درمان پای ضربدری در کودکان میتواند بسته به شدت بیماری و پاسخ فردی کودک به درمان متفاوت باشد. در موارد خفیف، درمان ممکن است نسبتاً کوتاه باشد و شامل اقدامات محافظهکارانه مانند مشاهده، اصلاح رفتار یا فیزیوتراپی باشد. در موارد شدیدتر، درمان ممکن است چندین ماه تا چند سال طول بکشد، از جمله استفاده از بریس، ارتوتیک یا حتی جراحی.
چه عضلاتی در زانو ضربدری ضعیف میشوند؟
در برخی موارد زانو ضربدری ناشی از عدم تعادل عضلانی است. عضلات لگن، مچ پا، همسترینگ و عضلات چهار سر ران شما برای حمایت از زانوهای شما حیاتی هستند. اگر هر یک از این عضلات ضعیف یا بیش از حد سفت باشد، ممکن است زانوهای شما از تعادل خارج شوند.
آیا میتوان از پای ضربدری در کودکان پیشگیری کرد؟
بله، عوامل مؤثری وجود دارد که میتواند به پیشگیری از ایجاد پای ضربدری در کودکان کمک کند. این عوامل شامل حفظ وزن در محدوده سالم، انجام فعالیت بدنی منظم و اطمینان از تغذیه مناسب، به ویژه در مورد مصرف کلسیم و ویتامین D است.
عوارض احتمالی عدم درمان پای ضربدری در کودکان چیست؟
پای ضربدری درمان نشده در کودکان میتواند منجر به عوارض مختلفی شود، از جمله افزایش درد و ناراحتی مفصل، مشکل در فعالیت بدنی و شرکت در ورزش، اختلال در راه رفتن و تعادل، و تغییر شکل بلندمدت مفصل و آرتروز.
آیا پا ضربدری همیشه باعث درد میشود؟
پا ضربدری اغلب یک تشخیص بالینی است. بیماران مبتلا به این عارضه معمولاً بدون علامت هستند، اما ممکن است با درد زانو و یا مچ پا در سمت داخلی مراجعه کنند.
آیا زانو ضربدری شما را کندتر میکند؟
بله، ضربدری بودن زانو سرعت دویدن را کاهش میدهد.
تفاوت زانو ضربدری و پای پرانتزی چیست؟
در زانو ضربدری زمانی که زانوها بههم چسبیدهاند بین مچ پاها اختلاف زیادی وجود دارد؛ اما این شرایط در پا پرانتزی برعکس است. در پا پرانتزی زمانی که مچ پاها به هم چسبیدهاند بین زانوها فاصلۀ زیادی وجود دارد.
آیا زانو ضربدری میتواند یک طرفه باشد؟
بله. زانو ضربدری یک طرفه اغلب به علت تروما یا ضربه به پا ایجاد شده است.
آیا جراحی همیشه برای درمان پای ضربدری در کودکان ضروری است؟
خیر، جراحی همیشه برای درمان پای ضربدری در کودکان ضروری نیست. پزشک معمولاً تمام گزینههای درمان محافظهکارانه مانند نظارت، اصلاح رفتار، فیزیوتراپی و استفاده از بریس یا ارتوتیک را قبل از در نظر گرفتن مداخله جراحی بررسی میکند. جراحی معمولاً برای موارد شدیدتر یا پایدارتری که درمانهای محافظهکارانه بر آن موفقیتآمیز نبودهاند، استفاده میشود.
