کوتاهی تاندون آشیل کودکان و درمان غیرجراحی+آینده پس از درمان

سندرم کوتاهی تاندون آشیل عارضه‌ای است که در آن طول تاندون آشیل کوتاه‌تر از حد معمول است و می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله عوامل ژنتیکی، مشکلات عصبی-عضلانی و یا راه‌رفتن نادرست در کودکان ایجاد شود. از نشانه‌های این عارضه، راه رفتن روی انگشتان پا، قادر نبودن به گذاشتن پاشنه‌ پا بر زمین و محدودیت در دامنه حرکتی مچ پا است که باعث به وجود آمدن اختلالاتی در راه رفتن و در مواردی عدم تعادل می‌شود.

با این حال، درمان‌هایی مانند استفاده از ارتزهای طبی سفارشی مانند کفش و کفی طبی، فیزیوتراپی و تزریق بوتاکس برای این عارضه وجود دارد که به بهبود کوتاهی تاندون کمک می‌کنند. در صورت درمان نشدن، این عارضه می‌تواند منجر به درد مزمن، التهاب، و مشکلات جدی در راه‌رفتن و عملکرد روزانه شود. اما با درمان به موقع و پایبندی به اقدامات مراقبتی لازم، این عارضه در کودکان رفع می‌شود.

کوتاهی تاندون آشیل به چه عارضه‌ای گفته می‌شود؟

سندرم تاندون آشیل کوتاه در کودکان که به عنوان ناهنجاری تاندون آشیل کوتاه مادرزادی یا بدشکلی اکینوس (Equinus) نیز شناخته می‌شود که در آن تاندون آشیل کوتاه‌تر از حد طبیعی است. تاندون آشیل بافتی است که از پشت ساق پا می‌گذرد و ماهیچه ساق پا را به استخوان پاشنه متصل می‌کند و به کمک آن می‌توان هنگام راه رفتن پا را از روی زمین بلند کرد.

در این عارضه دامنه حرکتی مچ پا (فشردن پاشنه‌ی پا به زمین و بالابردن انگشتان پا) با محدودیت همراه است و منجر به اختلالات عملکردی مختلف و بد راه رفتن می‌شود. برای مثال، یکی از نشانه‌های این عارضه راه رفتن روی انگشتان پا است که کوتاه شدن عضلات اندام تحتانی، درد و اختلالات رشد را به همراه دارد. این عارضه‌ چندان شناخته‌شده‌ نیست. اما، زمانی که تاندون آشیل خیلی کوتاه باشد باعث درد و مشکلاتی در راه رفتن یا حرکت می‌شود.

کوتاهی تاندون آشیل چه مشکلات و عوارضی ایجاد می‌کند؟

کوتاهی تاندون آشیل معمولاً باعث ایجاد اختلال در راه رفتن و الگوهای حرکتی اشتباه می‌شود که انواع مختلفی دارد. محدود شدن دامنه حرکتی مچ پا از جمله مهم‌ترین مشکلاتی است که تاندون آشیل کوتاه در کودکان به وجود می‌آورد. در ادامه به چند نمونه از این عوارض اشاره شده است:

راه رفتن روی نوک انگشتان پا

کودک به دلیل ناتوانی در قرار دادن پاشنه پا روی زمین، روی نوک انگشتان پا راه می‌رود.

کاهش محدوده حرکتی مچ پا

این محدودیت، راه رفتن یا دویدن عادی را دشوار می‌کند.

ایجاد احساس درد و ناراحتی

به خصوص پس از فعالیت بدنی، به دلیل افزایش فشار روی عضلات ساق پا و تاندون آشیل در ساق و پاشنه‌ی پا احساس درد و ناراحتی ایجاد می‌شود.

بد راه رفتن

برخی الگوهای حرکتی غلط در کودکان، مانند لنگیدن می‌تواند بر گام برداشتن و تعادل کودک تأثیر بگذارد و منجر به مشکلات بالقوه در سایر قسمت‌های بدن مانند زانو، باسن و کمر ‌شود.

بدشکلی مچ پا

این بدشکلیِ شایع بر اثر فلج مغزی است که در آن حرکت مفصل مچ پا محدود می‌شود یا کاهش پیدا می‌کند. این عارضه به دلیل انقباض، کوتاهی و کشیدگی و سفتی در عضلات تاندون آشیل، کف پا یا ماهیچه دوقلوی پا به وجود می‌آید.

پا چنبری یا کلاب فوت (clubfoot)

پا چنبری یک ناهنجاری فیزیکی مادرزادی است که در آن به دلیل کوتاهی تاندون آشیل، مچ پای نوزاد به داخل می‌چرخد و کف پاها رو به روی یکدیگر قرار می‌گیرند، در حالی که انگشتان پا به سمت پایین و داخل چرخیده‌اند. این عارضه در ۵۰ درصد موارد، هر دو پا را درگیر می‌کند.

کوتاهی تاندون آشیل همچنین می‌تواند افزایش خطر بروز آسیب‌های مرتبط با تاندون، مانند تاندونیت آشیل یا پارگی آن را به همراه داشته باشد.

آینده درمان کوتاهی تاندون آشیل چگونه است؟

نتایج درمان کودکان با سندرم تاندون آشیل کوتاه، به ویژه با تشخیص و مداخله زودهنگام به طور کلی مثبت است. عوامل کلیدی مؤثر بر آن عبارت‌اند از: شدت کوتاهی تاندون، سن کودک در شروع درمان و ثبات در انجام مراقبت‌های لازم. کودکانی که درمان به موقع و مناسب دریافت می‌کنند اغلب در تحرک، راه رفتن و کیفیت کلی زندگی به طور قابل‌توجهی پیشرفت‌ می‌کنند. در واقع، با درمان به موقع، بسیاری از کودکان می‌توانند بدون محدودیت خاصی در فعالیت‌های فیزیکی عادی و ورزشی شرکت کنند.

در کلینیک دیاکو برای کوتاهی تاندون آشیل چه کاری انجام می‌دهیم؟

هنگامی که به کلینیک دیاکو مراجعه می‌کنید، پزشکان ما با معاینه دقیق و بررسی علائم، علل این عارضه را تشخیص می‌دهند و بر اساس شدت عارضه و دلیل ایجاد آن، درمان مناسب را تعیین می‌کنند.

در ادامه به مراحلی که برای درمان کوتاهی تاندون آشیل می‌گذرانید، اشاره شده است:

معاینه و بررسی علائم

برای تشخیص سندرم تاندون آشیل کوتاه در کودکان، معاینه فیزیکی و آزمایش‌های مخصوصی انجام می‌شود. این مراحل در ادامه توضیح داده شده است:

• معاینه فیزیکی: معاینه کامل توسط متخصص اطفال یا متخصص ارتوپدی برای ارزیابی دامنه حرکتی مچ پا و مشاهده الگوهای راه رفتن انجام می‌شود. این معاینه شامل ایستادن، راه رفتن کودک و در صورت امکان دویدن او با یا بدون کفش است تا پزشک نحوه یا امکان قرار دادن پاشنه ‌پا بر زمین را بررسی کند.
• آزمایش‌های تصویربرداری: در برخی موارد، اشعه ایکس، اولتراسوند یا MRI ممکن است برای معاینه دقیق‌تر تاندون و ساختارهای اطراف استفاده شود. در این ارزیابی‌ها، هم سونوگرافی و هم تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) برای کمک به تشخیص مورد استفاده قرار می‌گیرند، با این تفاوت که MRI حساسیت تشخیصی و ویژگی کمی بهتری دارد.
• ارزیابی شرایط زمینه‌ای: در کنار موارد ذکرشده، متخصصان ما شرایط و عارضه‌های زمینه‌ای مانند عدم تعادل عضلانی، آسیب‌های قبلی به تاندون و عارضه‌های سیستمیک مانند دیابت را نیز بررسی می‌کنند.

تشخیص علت

برای تعیین درمان مناسب، باید در ابتدا علل این عارضه در کودکان شناسایی شود، تا بر اساس شدت عارضه و دلیلِ ایجاد آن، درمان مورد نیاز انتخاب شود. سندرم تاندون آشیل کوتاه، زمانی رخ می‌دهد که کودکی با تاندون آشیل کوتاه غیرطبیعی متولد شود. علت دقیق اغلب به خوبی شناخته نشده است، اما عوامل متعددی ممکن است در ایجاد آن نقش داشته باشند:

مدیریت و درمان سریع علائمی مانند درد و التهاب

نخستین مرحله درمان سندرم آشیل کوتاه، مدیریت و رفع سریع برخی علائم مانند درد و التهاب است تا در مراحل بعدی، رویکردهای درمانی بر اساس میزان آسیب به تاندون انتخاب می‌شوند. در مراحل اولیه، زمانی که التهاب ناگهانی (حاد) وجود دارد، ممکن است یک یا چند گزینه زیر توصیه شود:

• استراحت: استراحت و حرکت ندادن پا ممکن است شامل گچ‌گرفتگی یا استفاده از چکمه پیاده‌روی مخصوص برای برداشتن فشار از روی تاندون آشیل و بهبودی آن شود.
• کمپرس یخ: برای کاهش تورم ناشی از التهاب، یک کیسه یخ را روی یک حوله نازک به مدت ۲۰ دقیقه در هر ساعت بیداری روی ناحیۀ آسیب‌دیده بگذارید. به یاد داشته باشید که یخ را مستقیماً روی پوست قرار ندهید.
• کمپرس گرم: گرما باعث افزایش جریان خون و انتقال سریع‌تر اکسیژن و مواد مغذی به سلول‌های آسیب‌دیده می‌شود. بنابراین، می‌تواند به کاهش درد و التهاب کمک کند. از طرفی، کمپرس گرم به کاهش سفتی و گرفتگی عضلات نیز کمک می‌کند. مانند کمپرس یخ، به مدت ۲۰ دقیقه حوله داغ یا کمپرس گرم روی تاندون آشیل خود قرار دهید و این کار را چند بار در روز تکرار کنید.
• دارودرمانی: داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)، مانند ایبوپروفن و ناپروکسن ممکن است در کاهش درد و التهاب در مراحل اولیه این عارضه مفید باشند.

درمان کوتاهی تاندون آشیل

درمان بر اساس سن، وزن، علت زمینه‌ای، میزان فعالیت فیزیکی و علت و میزان کوتاهی تاندون تعیین می‌شود. درمان‌های غیرجراحی به طور کلی به عنوان اولین رویکرد برای درمان این عارضه پذیرفته شده‌اند. این درمان‌ها، شامل فیزیوتراپی، استفاده از بریس‌ها و آتل‌ها و … است که  اغلب به منظور ارتقاء بهبود عملکرد به طور هم‌زمان صورت می‌گیرند. تا پیش از ۱۴ سالگی، معمولاً تأثیر درمان‌های غیرجراحی کوتاهی تاندون آشیل بیشتر است. نوجوانان بزرگ‌تر از ۱۴ سال هم می‌توانند درمان‌های غیرتهاجمی را انجام دهند، اما ممکن است اثرگذاری آن بر اصلاح کشیدگی تاندون کم‌تر باشد. هنگامی که این درمان‌ها تأثیرگذار نبوده و با توجه به شدت عارضه، جراحی نیز به افراد توصیه می‌شود.

ارتز

یکی از درمان‌های اصلی سندرم آشیل کوتاه، استفاده از ارتزهای مناسب است که شامل کفی طبی، کفش طبی، بریس‌ها و اسپلینت‌ها می‌شود. هر یک از آن‌ها با توجه به علائم و شرایط کودک در زمان‌های خاصی تجویز می‌شوند. برای مثال، کفی‌های طبی برای استفاده در انواع کفش‌ها مناسب هستند اما گاهی طبق نظر پزشک، کودک حتماً باید از کفش‌های طبی مخصوص استفاده کند. بریس‌ها و اسپلینت‌های شبانه نیز برای نگه‌داشتن پا در یک حالت خاص در هنگام خواب تجویز می‌شوند.

انواع ارتز که در کلینیک ارائه و تجویز می‌شوند، شامل موارد زیر هستند:

کفی طبی

کفی‌های سفارشی، به گونه‌ای طراحی شده‌اند که حمایت لازم را برای پاها و مچ پاها فراهم کنند. برای افرادی که دچار سندرم تاندون آشیل کوتاه هستند، این کفی‌ها به برداشته شدن فشار از تاندون آشیل کمک می‌کنند و با حفظ تراز مناسب پا، می‌توانند درد را کاهش داده و باعث بهبود الگوهای راه رفتن شوند. معمولاً پزشکان بر اساس اطلاعات به‌دست‌آمده از ارزیابی وضعیت پاها و وزن کودک به صورت سفارشی این کفی‌ها را‌ طراحی کرده و می‌سازند.

با استفاده از ابزاری مخصوص و چندین معیار از پیش‌ تعیین‌ شده، دامنۀ حرکتی پا مورد بررسی قرار می‌‌گیرد. این معیارها شامل وضعیت قوس پا، نحوۀ قرار دادن پا بر زمین هنگام ایستادن و قدم برداشتن و… است. با توجه به این معیارها، نوع ساختار اسکلتی-عضلانی پا و تفاوت‌های ساختار پا که بر اساس سن افراد مشخص می‌شوند شناسایی می‌گردد. بدین ترتیب، با استفاده از تحلیل داده‌های به‌دست‌آمده می‌توان ارتزهای مناسب برای کودکان با سندرم آشیل کوتاه طراحی و تجویز کرد.

کفش طبی

کفش‌های طبی کفش‌هایی هستند که به‌طور ویژه طراحی شده‌اند که حمایت، ثبات و راحتی بیشتری را برای کودکان با عارضه‌های مختلف پا، از جمله سندرم تاندون آشیل کوتاه فراهم کنند. این کفش‌ها معمولاً دارای پاشنه‌های سفت و کفی‌های دارای بالشتک برای تسهیل راه رفتن هستند. همچنین، طراحی آن‌ها به صورتی است که با ارتقای مکانیک صحیح راه رفتن و کاهش فشار روی تاندون آشیل کمک می‌کند.

بریس‌ها و اسپلینت‌ها

بریس‌ها و آتل‌ها برای بی‌حرکت نگه‌داشتن و محافظت از پا و مچ پا، به ویژه در زمان استراحت یا فعالیت استفاده می‌شوند. برای کودکانی که دچار سندرم تاندون آشیل کوتاه هستند، می‌توان از بریس‌ها استفاده کرد تا پا را در وضعیت مشخصی نگه دارد. این کار باعث کشیدگی تاندون آشیل به تدریج و در طول زمان می‌شود. آتل‌های شبانه مخصوصاً در هنگام خواب استفاده می‌شوند تا پا را در زاویه ۹۰ درجه نگه دارند و به افزایش تدریجی طول تاندون کمک کنند.

پزشک برای هر کودک با توجه به وضعیت و شدت عارضه، آتل و بریس مناسب تجویز می‌کند. این ارتزها زیر نظر متخصصان قالب‌گیری و ساخته می‌شوند. به این ترتیب، ارتز پیشنهادی بر اساس معاینه کودک و نتایج حاصل از آن طراحی شده است. برای نمونه، یکی از انواع ارتزهای پیشنهادی ما، ارتز kafo با مفصل تخصصی مچ پا جهت کشش تاندون آشیل است.

فیزیوتراپی

از آن‌جایی که یکی از نشانه‌های کوتاهی تاندون آشیل در کودکان، راه رفتن روی انگشتان پا است، فیزیوتراپی می‌تواند یک گزینه عالی برای درمان این عارضه باشد. در طی آن کودک یاد می‌گیرد تا چطور روی تمام کف پاهایش بایستد و راه برود. پزشک در ارزیابی اولیه، طول عضله، دامنۀ حرکت، قدرت، تعادل، حساسیت به لمس و نحوۀ راه رفتن کودک را بررسی می‌کند.

تمرینات فیزیوتراپی برای این عارضه به دو نوع تقسیم می‌شوند. تمرینات فعال که شامل تمریناتی است که نیاز به تحرک دارد و نوع دیگر، تمرین‌های غیرفعال هستند که کودک در یک پوزیشن خاص و بدون نیاز به جابه‌جایی، کشش‌ها و تمرینات را انجام می‌دهد. این تمرینات خود شامل تمرینات کششی، قدرتی و تعادلی هستند. علاوه بر این، تمرینات قدرتی نیز برای ایجاد قدرت در عضلات ساق پا برای تحمل وزن مناسب هستند.

این دسته از تمرینات برای کشش تاندون آشیل و عضلات ساق پا در کلینیک و به عنوان بخشی از برنامه ورزشی کودک در خانه انجام می‌شوند.

ورزش‌های کششی شامل تمرینات زیر است:

تزریق بوتاکس

تزریق بوتاکس می‌تواند به طور موقت ماهیچه‌های ساق پا را شُل کند و باعث کشش مؤثرتر تاندون آشیل در طول فیزیوتراپی می‌شود. هدف این روش، ایجاد کشیدگی در عضلات ساق پا و تاندون آشیل است تا از این طریق انعطاف‌پذیری برای قرار دادن پاشنه پا در حین راه رفتن بیشتر شود. البته، تزریق بوتاکس در ترکیب با یک برنامه ورزشی می‌تواند الگوی راه رفتن را در کودکان با این عارضه بهبود بخشد، اما یک مطالعه‌ نشان می‌دهد که این روش تنها در برخی موارد، باعث توقف راه رفتن روی انگشتان پا و کشیدگی تاندون آشیل می‌شود. همچنین، در مواردی که به دلیل آسیب مغزی، تاندون آشیل دچار اسپاسم باشد، این درمان می‌تواند برای کودکان در بازه سنی ۵ تا ۷ سال و طی یک تا سه مرحله انجام شود.

شاک‌ویو تراپی (ESWT)

شاک‌ویو تراپی یک درمان ساده و غیرتهاجمی برای کاهش گرفتگی عضلات است که در آن پزشک قسمتی از پای کودک را که مورد هدف درمان است، با نوعی ژل می‌پوشاند و به آن آغشته می‌کند. سپس، از طریق دستگاهی با پروب مخصوص، امواج شاک‌ویو را به پا انتقال می‌دهد. امواج شاک‌ویو در واقع امواج صوتی قوی هستند که از بافت و ماهیچه پا عبور می‌کنند تا هرگونه گرفتگی عضلات را از بین ببرند.

سوالات متداول

آیا می‌توان از سندرم تاندون آشیل کوتاه پیشگیری کرد؟

در حالی که نمی‌توان از موارد مادرزادی پیشگیری کرد، مداخله زودهنگام در کودکانی که علائم راه رفتن روی انگشتان پا را نشان می‌دهند، می‌تواند از بدتر شدن وضعیت جلوگیری کند.

آیا کوتاهی تاندون آشیل می‌تواند باعث معافیت از سربازی شود؟

معافیت پزشکی از سربازی به دلایل مختلف از جمله مشکلات ارتوپدی مانند کوتاهی تاندون آشیل امکان‌پذیر است. برای بررسی معافیت، ابتدا باید توسط پزشکان متخصص نظامی مورد معاینه قرار بگیرید. در صورتی که پزشکان نظامی تشخیص دهند که این عارضه به طور جدی عملکرد شما را تحت تأثیر قرار داده و شما قادر به انجام وظایف سربازی نیستید، ممکن است معافیت دائم یا موقت داده شود.

درمان کوتاهی تاندون آشیل در چه سنی مؤثرتر است؟

درمان زودهنگام، به ویژه قبل از ۶ سالگی، بسیار مؤثر است زیرا تاندون‌ها و عضلات کودکان برای درمان انعطاف بیشتری دارند.

آیا فرزند من که به سندرم آشیل کوتاه دچار است به درمان مادام‌العمر نیاز خواهد داشت؟

اکثر کودکان با درمان زودهنگام به طور قابل توجهی بهبود پیدا می‌کنند، اما برخی ممکن است برای حفظ انعطاف‌پذیری و جلوگیری از عود کردن مجدد عارضه، نیاز به پیگیری و انجام تمرینات دوره‌ای داشته باشند.

آیا در صورت عدم درمان سندرم تاندون آشیل کوتاه عوارض خاصی وجود دارد؟

موارد درمان‌ نشده می‌تواند منجر به ناهنجاری‌های مداوم راه رفتن، بدشکلی پا و درد مزمن شود که به طور بالقوه بر تحرک کلی تأثیر می‌گذارد.

والدین چه نقشی در روند درمان آشیل کوتاه دارند؟

والدین باید از رعایت اقدامات درمانی لازم، تشویق به تمرینات کششی منظم و شرکت در جلسات درمانی بعدی اطمینان حاصل کنند.

گچ گرفتن پا برای درمان سندرم آشیل کوتاه چگونه کار می‌کند و آیا دردناک است؟

این روش شامل گچ گرفتن پا برای کشش تدریجی تاندون است. به طور کلی کودکان این شرایط را به خوبی تحمل می‌کنند، اگرچه ممکن است کمی باعث ایجاد احساس ناراحتی در پا شود.

آیا سندرم تاندون آشیل کوتاه می‌تواند سایر قسمت‌های بدن را تحت تأثیر قرار دهد؟

بله، راه رفتن غیرطبیعی به دلیل تغییر بیومکانیک می‌تواند منجر به مشکلات در زانوها، لگن و کمر شود.

نقش طب سنتی در درمان کوتاهی تاندون آشیل چیست؟

طب سنتی می‌تواند در بهبود علائم کوتاهی تاندون آشیل نقش داشته باشد. این روش‌ها شامل استفاده از گیاهان دارویی با خواص ضدالتهابی، ماساژهای مخصوص با روغن‌های گیاهی، و تمرینات کششی تحت نظر متخصصان طب سنتی است. این روش‌ها می‌توانند به کاهش درد و التهاب کمک کنند و انعطاف‌پذیری تاندون را بهبود بخشند. با این حال، برای اثرگذاری بهتر، باید این روش‌ها همراه با استفاده از ارتزهای سفارشی و درمان‌های مدرن مانند فیزیوتراپی و توصیه‌های پزشک متخصص به کار گرفته شوند.

چگونه می‌توانم از نظر عاطفی فرزندم را با سندرم آشیل کوتاه در طول درمان حمایت کنم؟

او را تشویق کنید، امیدوار بمانید و اطمینان حاصل کنید که اهمیت درمان را درک می‌کند. شرکت در بازی‌های سرگرم‌کننده و فعال که شامل تمرینات آن‌ها نیز می‌شود نیز می‌تواند کمک‌کننده باشد.

آیا ورزش یا فعالیت خاصی وجود دارد که فرزند من با سندرم آشیل کوتاه باید از آن اجتناب کند؟

ممکن است در ابتدا انجام فعالیت‌های فیزیکی سنگین محدود شوند، اما اکثر کودکان می‌توانند پس از پیشرفت درمان به فعالیت‌های عادی خود بازگردند.

چه تغییراتی در سبک زندگی کودک می‌تواند به مدیریت سندرم آشیل کوتاه کمک کند؟

انجام فعالیت بدنی منظم و استفاده از ارتزهای طبی سفارشی می‌توانند به درمان کمک کرده و از عوارض جلوگیری کنند.

آیا کوتاهی تاندون آشیل ارثی است؟

در حالی که برخی از موارد ممکن است ژنتیکی باشند، در اکثر مواقع این عارضه به عوامل رشدی یا عصبی-عضلانی مربوط می‌شود.

آیا سندرم تاندون آشیل کوتاه پس از درمان می‌تواند دوباره بروز پیدا کند؟

با مراقبت‌های مداوم و رعایت تمرینات تجویزشده، اغلب می‌توان از عود کردن عارضه جلوگیری کرد.